Svjetski dan bez automobila

22. septembra širom svijeta se obilježava Svjetski dan bez automobila, dan kada, umjesto automobilom, poslovne i privatne obaveze završavamo pješice, vožnjom bicikla ili javnim prevozom.

Cilj Svjetskog dana bez automobila jeste podizanje svijesti o opasnosti od prevelikog zagađenja životne okoline, ukazivanje na sve ozbiljnije klimatske probleme i sve veću štetu koju pravimo ozonskom omotaču, kao i promovisanje ekološkog i zdravog načina života. Iako je inicijalno ova ideja ustanovljena 1973. tokom naftne krize, inicijativa je počela 1994. godine, sa idejom da ljudi provedu jedan dan bez automobila, da prate i proučavaju šta se u okruženju dešava tokom čitavog dana i da prikupljene činjenice i zaključke primjene dalje u svakodnevnom životu.

Zagađenje vazduha javlja se kada različite hemikalije budu ispuštene u atmosferu u obliku plina ili malih čestica. Do zagađenja najčešće dolazi zbog sagorevanja fosilnih goriva (uglja, nafte i gasa), ili sagorevanja drva i drugih naftnih goriva. Najveći zagađivači vazduha su automobili i kamioni, fabrike, elektroenergetska postrojenja, kuće koje se greju na drva, ugalj i naftu. U velikim gradovima, automobili, autobusi i kamioni, su glavni zagađivači vazduha.

Prva studija, tzv. studija raspodjele izvora zagađenja, gdje se lebdeće čestice u zraku prikupljaju, a zatim pažljivom hemijskom analizom i naknadnim kompjuterskim modeliranjem pripisuju specifičnim izvorima emisija, sprovedena je za šest gradova u BiH tokom zime 2020.-2021., i to za Sarajevo, Zenicu, Tuzlu, Banju Luku, Brod i Bijeljinu. Rezultati potvrđuju nekoliko važnih, ranije iznijetih pretpostavki, kao recimo da sagorijevanje biomase (sagorijevanje drveta i peleta, tipično za grijanje domaćinstava) predstavlja visok udio u ukupnom zagađenju, dok neka nova saznanja zahtijevaju dalja ispitivanja.

Udio zagađenja porijeklom iz motornih vozila jasno je izolovan u Tuzli, uključujući i izduvne i ne-izduvne emisije. U Sarajevu doprinos saobraćaja se miješa sa drugim sagorijevanjima fosilnih goriva proučavanim u studiji. Ipak, može se sa sigurnošću procijeniti udio saobraćajnog zagađenja u ova dva grada na 15-20%. U ostala četiri grada još je teže identifikovati razinu uticaja saobraćaja u odnosu na uticaj ostalih fosilnih goriva na zagađenje.